การก่อสร้างประตูระบายน้ำ (Regulator / Sluice Gate) เพื่อการพัฒนาแหล่งน้ำ เป็นการสร้าง อาคารบังคับน้ำ ในบริเวณทางน้ำ เช่น แม่น้ำ ลำคลอง หรือทางระบายน้ำ โดยมี บานประตู ที่สามารถเลื่อนเปิด-ปิดได้ เพื่อใช้ ควบคุมการไหล ปริมาณ และระดับน้ำ ในแหล่งน้ำนั้น ๆ
ประตูระบายน้ำถือเป็นองค์ประกอบสำคัญของ ระบบชลประทาน และ การบริหารจัดการน้ำ ในพื้นที่
ความสำคัญของการก่อสร้างประตูระบายน้ำ
ประตูระบายน้ำมีบทบาทสำคัญในการจัดการทรัพยากรน้ำและลดภัยพิบัติดังนี้:
1. การกักเก็บและควบคุมระดับน้ำ (Water Storage and Level Control)
- กักเก็บน้ำ: ประตูระบายน้ำทำหน้าที่เสมือน ฝายทดน้ำ ที่สามารถยกบานประตูขึ้นเพื่อกักเก็บน้ำไว้ในลำน้ำหรือคลองให้มีระดับสูงขึ้น และเพียงพอต่อการนำไปใช้ประโยชน์ในช่วงฤดูแล้ง
- ควบคุมระดับน้ำ: สามารถเปิด-ปิดบานประตูเพื่อ รักษาระดับน้ำ ในคลองส่งน้ำให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม เพื่อให้สามารถส่งน้ำเข้าสู่พื้นที่เพาะปลูกหรือระบบกระจายน้ำได้อย่างมีประสิทธิภาพ
2. การจัดสรรน้ำ (Water Distribution)
- ส่งน้ำเพื่อการเกษตร: ใช้ควบคุมปริมาณน้ำที่ ผันเข้าสู่คลองส่งน้ำสายหลัก และคลองซอย เพื่อให้เกษตรกรในพื้นที่ต่าง ๆ ได้รับน้ำอย่างทั่วถึงและเป็นธรรมตามแผนการจัดสรรน้ำ
3. การป้องกันและบรรเทาภัยพิบัติ (Disaster Mitigation)
- ป้องกันน้ำท่วม: ในช่วงฤดูน้ำหลาก สามารถ เปิดบานประตู เพื่อเร่งระบายน้ำส่วนเกินออกสู่พื้นที่รับน้ำหรือทางระบายน้ำที่กำหนดไว้ ช่วยลดระดับน้ำไม่ให้เอ่อล้นเข้าท่วมพื้นที่ชุมชนหรือเกษตรกรรม
- ป้องกันน้ำเค็ม: ในพื้นที่ปากแม่น้ำหรือใกล้ชายฝั่งทะเล ประตูระบายน้ำทำหน้าที่สำคัญในการ ปิดกั้น ไม่ให้น้ำทะเลหรือน้ำเค็มไหลย้อนเข้ามาทำลายพื้นที่การเกษตร (เช่น นาข้าว) และใช้กักเก็บน้ำจืดไว้เพื่อการอุปโภคบริโภค
4. การจัดการตะกอน (Sediment Management)
- ประตูระบายน้ำบางประเภท เช่น ประตูระบายทราย มีหน้าที่ช่วย ควบคุมหรือระบายตะกอนทราย ที่อาจสะสมในลำน้ำหรือหน้าอาคาร เพื่อไม่ให้กีดขวางทางน้ำ
โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาน้ำก่ำ ได้เล็งเห็นถึงประโยชน์ของการก่อสร้างประตูระบายน้ำซึ่งจะช่วยให้เกิด ความมั่นคงด้านน้ำ ทำให้ประชาชนมีน้ำกินน้ำใช้อย่างเพียงพอ และเกษตรกรสามารถประกอบอาชีพได้อย่างยั่งยืน จึงได้ดำเนินโครงการก่อสร้างประตูระบายน้ำดังนี้
ปัจจุบันได้ดำเนินการก่อสร้างประตูระบายน้ำและอาคารประกอบแล้วเสร็จตามแผนงานจำนวน 7 แห่ง ความจุในลำน้ำที่ระดับเก็บกัก 53.073 ล้าน ลบ.ม. โดยมีรายละเอียดดังนี้
- ในลำน้ำก่ำ จำนวน 4 แห่ง
- ในลำน้ำบัง จำนวน 2 แห่ง
- ในลำห้วยแคน จำนวน 1 แห่ง
1.ประตูระบายน้ำบ้านหนองบึง ตำบลด่านม่วงคำ อำเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร
เป็นประตูระบายน้ำคอนกรีตเสริมเหล็ก บานระบายโค้งขนาด 6.00 x 7.50 ม. จำนวน 2 ช่อง ความจุในลำน้ำที่ระดับเก็บกัก 1.87 ล้าน ลบ.ม. พื้นที่ชลประทานเมื่อก่อสร้างแล้วเสร็จ 12,600 ไร่ อาคารประกอบประกอบด้วย
– อาคารทางระบายน้ำล้น ขนาดสันกว้าง 4.00 ม. ความยาว 125.00 เมตร
– คลองดักน้ำห้วยนาน้อย ความยาว 6,340 เมตร ความสามารถในการระบายน้ำสูงสุด 17.26 ลบ.ม./วินาที พร้อมอาคารประกอบ
2.ประตูระบายน้ำบ้านนาขาม ตำบลวังยาง อำเภอวังยาง จังหวัดนครพนม
เป็นประตูระบายน้ำคอนกรีตเสริมเหล็ก บานระบายโค้งขนาด 6.00 x 7.50 ม. จำนวน 3 ช่อง ความจุในลำน้ำที่ระดับเก็บกัก 3.10 ล้าน ลบ.ม. พื้นที่ชลประทานเมื่อก่อสร้างแล้วเสร็จ 14,400 ไร่ อาคารประกอบ ประกอบด้วย
– อาคารทางระบายน้ำล้น ขนาดสันกว้าง 4.00 ม. ความยาว 200.00 เมตร
– คลองดักน้ำห้วยไร่ ความยาว 4,697 เมตร ความสามารถในการระบายน้ำสูงสุด 22.02 ลบ.ม./วินาที พร้อมอาคารประกอบ
3.ประตูระบายน้ำบ้านนาคู่ ตำบลนาแก อำเภอนาแก จังหวัดนครพนม
เป็นประตูระบายน้ำคอนกรีตเสริมเหล็ก บานระบายโค้งขนาด 6.00 x 7.50 ม. จำนวน 3 ช่อง ความจุในลำน้ำที่ระดับเก็บกัก 8.75 ล้าน ลบ.ม. พื้นที่ชลประทานเมื่อก่อสร้างแล้วเสร็จ 41,400 ไร่ อาคารประกอบ ประกอบด้วย
– อาคารทางระบายน้ำล้น ขนาดสันกว้าง 4.00 ม. ความยาว 215.00 เมตร
– คลองดักน้ำห้วยวาน ความยาว 2,527 เมตร ความสามารถในการระบายน้ำสูงสุด 42.50 ลบ.ม./วินาที พร้อมอาคารประกอบ
4.ประตูระบายน้ำธรณิศนฤมิต (น้ำก่ำตอนล่าง) ตำบลน้ำก่ำ อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม
เป็นประตูระบายน้ำคอนกรีตเสริมเหล็ก บานระบายตรงขนาด 10.00 x 9.00 ม. จำนวน 4 ช่อง ความจุในลำน้ำที่ระดับเก็บกัก 35.673 ล้าน ลบ.ม. พื้นที่ชลประทานเมื่อก่อสร้างแล้วเสร็จ 78,600 ไร่ อาคารประกอบประกอบด้วย
– สถานีสูบน้ำพร้อมเครื่องสูบน้ำขนาด 1.83 ลบ.ม./วินาที จำนวน 3 เครื่อง
– คลองเติมน้ำดาดคอนกรีต ความยาว 1,100 กม. ขนาดความจุ 4.00 ลบ.ม./วินาที
5.ประตูระบายน้ำบ้านตับเต่า ตำบลหนองเทาใหญ่ อำเภอปลาปาก จังหวัดนครพนม
เป็นประตูระบายน้ำคอนกรีตเสริมเหล็ก บานระบายโค้งขนาด 6.00 x 5.50 ม. จำนวน 3 ช่อง ความจุในลำน้ำที่ระดับเก็บกัก 0.73 ล้าน ลบ.ม. พื้นที่ชลประทานเมื่อก่อสร้างแล้วเสร็จ 6,000 ไร่ อาคารประกอบประกอบด้วย
– อาคารทางระบายน้ำล้น ขนาดสันกว้าง 4.00 ม. ความยาว 200.00 เมตร
– คลองดักน้ำห้วยตับเต่า ความยาว 948 เมตร ความสามารถในการระบายน้ำสูงสุด 32.15 ลบ.ม./วินาที พร้อมอาคารประกอบ
6.ประตูระบายน้ำบ้านนาบัว ตำบลโคกหินแฮ่ อำเภอเรณูนคร จังหวัดนครพนม
เป็นประตูระบายน้ำคอนกรีตเสริมเหล็ก บานระบายโค้งขนาด 6.00 x 5.50 ม. จำนวน 3 ช่อง ความจุในลำน้ำที่ระดับเก็บกัก 1.05 ล้าน ลบ.ม. พื้นที่ชลประทานเมื่อก่อสร้างแล้วเสร็จ 2,500 ไร่ อาคารประกอบประกอบด้วย
– อาคารทางระบายน้ำล้น ขนาดสันกว้าง 4.00 ม. ความยาว 200.00 เมตร
7.ประตูระบายน้ำห้วยแคน ตำบลธาตุพนม อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม
เป็นประตูระบายน้ำคอนกรีตเสริมเหล็ก บานระบายโค้งขนาด 6.00 x 5.50 ม. จำนวน 3 ช่อง ความจุในลำน้ำที่ระดับเก็บกัก 1.90 ล้าน ลบ.ม. พื้นที่ชลประทานเมื่อก่อสร้างแล้วเสร็จ 2,500 ไร่ อาคารประกอบประกอบด้วย
– อาคารทางระบายน้ำล้น ขนาดสันกว้าง 4.00 ม. ความยาว 200.00 เมตร